Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Μετά από περίπου 400 ολόκληρα χρόνια σκλαβιάς από τους Οθωμανούς, οι Έλληνες βρήκαν μεγαλειώδες σθένος και θάρρος ώστε να αποτινάξουν επιτέλους τον τουρκικό ζυγό, και να απελευθερωθεί η πατρίδα μας και να γίνει ανεξάρτητο κράτος. Με περίσσια ανδρεία και γενναιότητα, αλλά και εκπληκτική οργάνωση, οι αγωνιστές του 1821 κατάφεραν να νικήσουν έναν εχθρό που υπερείχε αριθμητικά και φημιζόταν για την αγριότητά του. Πόσα όμως ξέρουμε για τους σπουδαιότερους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης; Ας δούμε παρακάτω τις πιο σημαντικές προσωπικότητες, διορθώνοντας τυχόν ιστορικές ανακρίβειες.
ΟΙ ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΙ:
1. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ(Ραμαβούτι Μεσσηνίας 1770- Αθήνα 1843)
Ο “Γέρος Του Μοριά” υπήρξε η πιο ηγετική μορφή της Επανάστασης του 1821. Σε ηλικία 10 ετών οι Τούρκοι σκότωσαν τον πατέρα του σε σύγκρουση στο πλαίσιο εξέργεσης του Ελληνισμού, γεγονός που τον σημάδεψε. Το 1818 έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρίας, και έπειτα πήγε στη Μάνη από όπου σχεδίασε και ξεκίνησε την Επανάσταση. Η στρατιωτική του ιδιοφυΐα φάνηκε σε πολλές κομβικές νίκες που πέτυχαν οι Έλληνες, όπως στην Καλαμάτα, Τριπολιτσά, Βαλτέτσι, Βέρβενα, Δολιανά και Δερβενάκια. Έτσι ανακηρύχθηκε σε αρχιστράτηγος το 1822 από την κυβέρνηση, μόνο για να φυλακιστεί ένα χρόνο αργότερα στην Ύδρα, λόγω σύγκρουσης συμφερόντων των κυβερνητικών και απελευθερωτικών δυνάμεων.
Αποφυλακίστηκε το 1825, όταν ενάντια στον Ιμπραήμ σταμάτησε την ανακατάληψη της Πελοποννήσου από τους Τούρκους. Έπειτα, με τη σύσταση του ελληνικού κράτους συνέχιζε να παίζει πολιτικό ρόλο και υποστήριξε τον Καποδίστρια και την εκλογή του Όθωνα. Παρόλα αυτά, η διαφωνία του με τις πολιτικές της Αντιβασιλείας οδήγησε στην καταδίκη του σε θάνατο για εσχάτη προδοσία. Ο Όθωνας τελικά του έδωσε χάρη και απαλλάχθηκε από την ποινή, και τον διόρισε Σύμβουλο της Επικρατείας. Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο το 1843, με τέσσερα παιδιά. Τα απομνημονεύματά του Κολοκοτρώνη κυκλοφόρησαν το 1851 με τίτλο “Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836.”
2. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ(Μαυρομάτι Καρδίτσας 1780- Φάληρο Αττικής 1827)
Διάσημος αγωνιστής και ήρωας της Επανάστασης, ηγετική φυσιογνωμία, με δράση κυρίως στη Στερεά Ελλάδα. Μέτριος στο ανάστημα, αδύνατος και βωμολόχος, υπήρξε ατρόμητος, με ατσάλινη θέληση και γενναιότητα. Ύστερα από σύσκεψη με άλλους οπλαρχηγούς υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στα χωριά των Τζουμέρκων. Μετά την πρώτη μεγάλη νίκη του στη Μάχη του Σοβολάκου, αποσύρεται προσωρινά λόγω θέματος υγείας. Έπειτα, συγκρούστηκε με τον Μαυροκορδάτο, ο οποίος τον κατηγόρησε για εσχάτη προδοσία, το 1824. Αφού αθωώθηκε πήρε μέρος σε μάχες στην Πελοπόννησο το 1825, αποτρέποντας την κατάληψη του Διστόμου από τους Τούρκους, και αργότερα στο Μεσολόγγι. Το 1826 διορίστηκε αρχιστράτηγος στην Στερεά Ελλάδα. Πέτυχε μεγαλειώδεις νίκες στην Αθήνα και στην Αράχωβα. Το 1827, ο Καραϊσκάκης τραυματίστηκε σοβαρά από σφαίρα σε αψιμαχία στο Φάληρο και άφησε την τελευταία του πνοή νοσηλευόμενος. Οι έντονες διαφωνίες του με τους Άγγλους στρατηγούς Τσωρτς και Κόχραν πυροδότησαν σενάρια δολοφονικής ενέργειας.
3. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ(Φωκίδα 1786- Λαμία 1821):
Ένας από τους πρωταγωνιστές ήρωες του 1821, με δράση κυρίως στην ανατολική Στερεά Ελλάδα. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Γραμματικός. Χειροτονήθηκε διάκονος στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου, και από εκεί προέκυψς και το “Διάκος”. Το ‘21 κηρύσσει την επανάσταση από τη Λιβαδειά και έπειτα καταλαμβάνει διάφορες πόλεις, όπως η Θήβα και η Αταλάντη. Στην ιστορική μάχη στο γεφύρι της Αλαμάνας πολεμάει ηρωικά για να αποκόψει τον Ομέρ Βρυώνη από το να φτάσει στην Πελοπόννησο. Εκεί όμως τραυματίζεται και αιχμαλωτίζεται από τους Τούρκους, που τον μεταφέρουν στη Λαμία. Ο μαρτυρικός του θάνατος με τη μέθοδο του ανασκολοπισμού(παλούκωμα) ενέπνευσε πολλούς αγωνιστές να συνεχίσουν την Επανάσταση.
4. ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ(Ιθάκη 1788- Αθήνα 1825):
Από τους κορυφαίους οπλαρχηγούς της Επανάστασης που είχε στενή σχέση με τον Αθανάσιο Διάκο. Μετά τον θάνατο του τελευταίου, αναλαμβάνει ο ίδιος την αναχαίτηση των Τούρκων με τη θρυλική νίκη στο Χάνι της Γραβιάς. Ανακηρύχθηκε έπειτα αντιστράτηγος, αλλά καθαιρέθηκε σύντομα από την κυβέρνηση, αφού θεωρήθηκε ύποπτος για συμφωνίες με τους εχθρούς. Παρά τις μεγάλες διαφωνίες με τους κυβερνητικούς, ξαναβγαίνει στη δράση λόγω των εξελίξεων και την κάθοδο του Δράμαλη. Το 1825 στη Βοιωτία προβαίνει σε συμφωνίες με τους Τούρκους για να εκβιάσει την κυβέρνηση, η οποία στέλνει δυνάμεις να τον συλλάβουν. Φυλακίζεται στην Αθήνα και παρά την υποστήριξη σπουδαίων αγωνιστών όπως ο Καραϊσκάκης, τελικά δίνεται εντολή για την θανάτωσή του, χωρίς να γίνει δίκη. Η κυβέρνηση υποστήριξε ότι πήγε να αποδράσει, αλλά η αλήθεια βγήκε στο φως και ο Ανδρούτσος έμεινε ως ένας από τους πιο γενναίους αγωνιστές της Επανάστασης.
5. ΜΑΡΚΟΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ(Σούλι 1790- Καρπενήσι 1823)
Σπουδαίος ήρωας της Επανάστασης με δράση στη Δυτική Στερεά Ελλάδα. Το 1820 διαπραγματεύτηκε επιτυχώς με τον Αλή Πασά την απελευθέρωση του Σουλίου και διορίστηκε στρατηγός. Με την έναρξη της Επανάστασης έδωσε μεγάλες μάχες όπως στο Κομπότι Άρτας και στο Μεσολόγγι. Η εξυπνάδα του, η μετριοφροσύνη και οι ικανότητές του στις διαπραγματεύσεις ήταν από τα κύρια χαρακτηριστικά του. Το 1823 οργανώνει αιφνιδιατική επίθεση στο Καρπενήσι εναντίων των Τούρκων, αλλά δέχεται σφαίρα στο μάτι και βρίσκει το θάνατο. Έπειτα, κηδεύτηκε με τιμές στο Μεσολόγγι. Ο Διονύσιος Σολωμός και άλλοι ξένοι ποιητές έγραψαν ποιήματα για τον Μπότσαρη, που έγινε διεθνώς γνωστός για τον ηρωϊσμό του.
6. ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ(Μεσσηνία 1786- Μεσσηνία 1825)
Γεώργιος Δικαίος Φλέσσας ήταν το πραγματικό του όνομα και υπήρξε από τους σπουδαιότρους αγωνιστές μας. Κληρικός και μοναχός αρχικά, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία συναντήθηκε με τον Κολοκοτρώνη και άλλους οπλαρχηγούς για να αρχίσει η σπίθα της Επανάστασης. Μεγάλος εμψυχωτής με δυναμική προσωπικότητα, ξεσήκωνε πάντα τους Έλληνες. Λαμβάνει μέρος σε πολλές μάχες ως πολεμιστής στην Πελοπόννησο και επίσης πολιτικά αξιώματα. Στον εμφύλιο πόλεμο συγκρούεται με τον Κολοκοτρώνη παρά την αρχική τους συνεργασία, και αυτό αμαύρωσε κάπως την εικόνα του. Παρόλα αυτά, αργότερα το 1825 πρότεινε την αποφυλάκισή του και τότε ήταν που έπεσε ηρωικά στη μάχη στο Μανιάκι όταν έστησε ενέδρα στον Ιμπραήμ.
7. ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ(Μεσσηνία 1787, Πειραιάς 1849)
Ο Νικήτας Σταματελλόπουλος ή αλλιώς Νικηταράς ο Τουρκοφάγος ήταν από τους μεγαλύτερους ήρωες του 1821, συγγενής και συνεργάτης του Κολοκοτρώνη. Πολέμησε σε όλες τις μεγάλες μάχες της Καλαμάτας, της άλωσης της Τριπολιτσάς, στο Βαλτέτσι, τα Δολιανά, στα Δερβενάκια κ.α., με παροιμιώδη ανδρεία. Στα Δολιανά αναχαίτισε την επίθεση 6000 Τούρκων, και τότε λέγεται ότι ονομάστηκε “Τουρκοφάγος”. Με την απελευθέρωση τάχθηκε ενεργά στο πλευρό του Καποδίστρια, αλλά έπειτα το 1839 προφυλακίστηκε επί Όθωνα, επειδή υποστήριξε το αντιπολιτευόμενο ρωσικό κόμμα “Φιλορθόδοξη Εταρία”. Αποφυλακίστηκε το 1841, με βλάβη στην υγεία του και έμεινε σχεδόν τυφλός. Το 1843, μετά την εξέργεση, ανακηρύχθηκε υποστράτηγος, και το 1847 γερουσιαστής. Το 1849 έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας 2 κόρες και έναν γιο.
8. ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ(Δωρίδα 1797, Αθήνα 1864)
Ο Ιωάννης Τριαντάφυλλος ή Γιάννης Μακρυγιάννης υπήρξε ξακουστός αγωνιστής της Επανάστασης. Το παρατσούκλι “Μακρυγιάννης” προήλθε από το ψηλό του ανάστημα. Συμμετείχε σε πολλές καίριες μάχες σε Πελοπόννησο, Αθήνα και Στερεά Ελλάδα και το 1824 ανακηρύχθηκε στρατηγός λόγω των ικανοτήτων του. Τραυματίστηκε σοβαρά πολλές φορές, αλλά δεν το έβαλε κάτω και συνέχισε να πολεμά. Με την ίδρυση του Ελληνικού κράτους ο Καποδίστριας τον διόρισε “Γενικό Αρχηγό της Εκτελεστικής Δύναμης” στην Πελοπόννησο. Εκείνα τα χρόνια έγραψε και τα απομνημονεύματά του και θεωρήθηκε ως ένας από τους κορυφαίους πεζογράφους. Τα επομενα χρόνια είχε θέση στο δημοτικό συμβούλιο Αθηναίων, και το 1843 συμμετείχε στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου. Το 1853 φυλακίστηκε σε ισόβια, με την κατηγορία ότι σχεδίαζε τη δολοφονία του Όθωνα. Ένα χρόνο αργότερα του δόθηκε χάρη και βγήκε από τη φυλακή, και πέθανε το 1864 σε ηλικία 67 ετών.
9. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ(Ψαρά 1793- Αθήνα 1877)
Ηγετική μορφή της Επανάστασης στο ναυτικό στόλο και μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδας εκτάκτως 5 φορές. Το 1822 πυρπόλησε τη τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο και την ίδια χρονιά στην Τένεδο ένα μεγάλο τουρκικό δίκροτο, που θεωρήθηκαν τεράστια κατορθώματα. Ακολούθησαν και άλλες ηρωικές επιχειρήσεις σε Σάμο και Μυτιλήνη, μέχρι και τη μεγάλη ναυτική μάχη με τον αιγυπτιακό στόλο στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Μετά την απελεύθερωση, διορίστηκε ναύαρχος και επί Καποδίστρια και επί Όθωνα. Το 1844 και το 1864 ως πρωθυπουργός ψήφισε και αναθεώρησε το Σύνταγμα δύο φορές. Η προσφορά του Κανάρη ήταν τεράστια και στο πεδίο μάχης και στην πολιτική, γι’αυτό και είναι ένας από τους σπουδαιότερους ήρωες του 1821. Πέθανε το 1877 ως πρωθυπουργός, αφήνοντας 7 παιδιά.
10. ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ(Εύβοια ή Ύδρα 1769- Αθήνα 1835)
Επίσης μεγάλος ναύαρχος και πολιτικός, με πολεμική δράση στις θάλασσες της Πελοποννήσου, της Εύβοιας και του Αιγαίου Πελάγους. Μεγάλες ναυμαχίες ηγήθηκε στην Πάτρα, στη Χίο, στα Ψαρά και στην επική μάχη του Γέροντα το 1824 με τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Ο Καποδίστριας του αναθέτει την αρχηγία του στόλου του Αιγαίου αρχικά, αλλά δεν κράτησε για πολύ καθώς ο Μιαούλης ήταν κατά των πολιτικών του. Πολέμησε μέχρι και εναντίων των ελληνικών πλοίων στο λιμάνι του Πόρου, και αυτό ήταν κάτι που τον στιγμάτισε. Επί Όθωνα διορίστηκε ναύαρχος και Σύμβουλος της Επικρατείας. Το 1835 πέθανε και ετάφη στον Πειραιά, όπου πήρε και το όνομά της η Ακτή Μιαούλη.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΗΡΩΙΔΕΣ:
11. ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ(Τεργέστη 1796- Πάρος 1840)
Γεννημένη στην Τεργέστη στην Ιταλία και με καταγωγή από Κυκλάδες, ξεκίνησε την επανάσταση από Τήνο και τη Μύκονο. Βοήθησε οικονομικά τον εξοπλισμό των πλοίων και των ανδρών με τη μεγάλη περιουσία της. Έλαβε και η ίδια μέρος σε Μύκονο, Κάρυστο, Πήλιο και Φθιώτιδα. Η Μαυρογένους ανακηρύχθηκε αντιστράτηγος το 1823. Συνέχισε να ενισχύει οικονομικά τον αγώνα και την κυβέρνηση και έγινε γνωστή σε όλη την Ευρώπη με τις επαφές της στους φιλελληνικούς κύκλους. Στη συνέχεια εγκαθίσταται στο Ναύπλιο χωρίς να έχει πια περιουσία, σε κατοικία που της παραχωρήθηκε τιμητικά από τον Καποδίστρια. Έπειτα πηγαίνει στην Πάρο, όπου και πέθανε σε ηλικία 44 ετών από τυφοειδή πυρετό.
12. ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ(Κωνσταντινούπολη 1771- Σπέτσες 1825)
Κορυφαία γυναικεία ηγετική μορφή της Επανάστασης μαζί με την Μαντώ Μαυρογένους και από τις ελάχιστες γυναίκες που είχαν ενεργό ρόλο. Χρηματοδότησε γενναιόδωρα τον ελληνικό στόλο και στρατό και πολέμησε σε σημαντικές μάχες όπως στην πολιορκία του Ναυπλίου και της Τριπολιτσάς. Στον εμφύλιο συντάχθηκε με τον Κολοκοτρώνη με τον οποίο ήταν και συγγενής, και γι’αυτό εκδιώχθηκε από την κυβέρνηση, που σκότωσε το γαμπρό της και της πήρε κομμάτι γης. Στις Σπέτσες όπου εγκαταστάθηκε, σκοτώθηκε από σφαίρα κατά τη διάρκεια οικογενειακής διαμάχης, το 1825. Η Μπουμπουλίνα έμεινε ως θρύλος για τον ηρωισμό της και την προσφορά της. Το αρχοντικό της στις Σπέτσες είναι σήμερα μουσείο, ενώ έγινε και ταινία για τη ζωή της. Το 2018, της απονεμήθηκε τιμητικά ο τίτλος του υποναυάρχου με Προεδρικό Διάταγμα.
ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ:
13. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ(Κωνσταντινούπολη 1791- Αίγινα 1865)
Από τις πιο σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες της Επανάστασης και διετέλεσε 4 φορές πρωθυπουργός μεταγενέστερα. Γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, έζησε αρχικά στο εξωτερικό. Το 1819 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία, και το 1821 έρχεται στο Μεσολόγγι όταν άρχισε η Επανάσταση. Ξεχώρισε με τις ικανότητες του στην πολιτική, και έτσι απέκτησε εξουσία κινώντας τα νήματα στην πολιτική και στρατιωτική οργάνωση του Αγώνα. Υπήρξε εκσυγχρονιστικός με φιλελεύθερες αντιλήψεις, και συντάχθηκε με το πλευρό των Άγγλων, καθώς πίστευε ότι η Αγγλία θα ανέκοπτε την επιρροή της Ρωσίας. Συγκρούστηκε με τις εγχώριες πολιτικές και αργότερα και με τον Καποδίστρια, κάνοντας τον αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Παρόλα αυτά, η προσφορά του Μαυροκορδάτου ήταν αναμφισβήτητη για την Επανάσταση. Συμμετείχε στα κοινά ενεργά μέχρι και το 1862. Το 1865 έφυγε από τη ζωή στην Αίγινα, μετά από προβλήματα υγείας.
14. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ(Κωνσταντινούπολη 1792- Βιέννη 1828)
Αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας στη μεταγενέστερη φάση της και στρατιωτικός. Φοίτησε στην Πετρούπολη και έλαβε μέρος σε μάχες κατά του Ναπολέοντα. Κήρυξε την Επανάσταση από τη Μολδοβλαχία, και έπειτα συγκρότησε τον Ιερό Λόχο. Το 1821 ο στρατός του συνετρίβη στη μάχη του Δραγατσανίου και υποχώρησε προς την Αυστρία. Εκεί συνελήφθη και φυλακίστηκε μέχρι το 1827, και πέθανε το 1828 στη Βιέννη.
15. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ(Κωνσταντινούπολη 1793, Ναύπλιο 1832)
Αδερφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη και αρχηγός της Φιλικής Εταιρίας μετά την φυλάκιση του τελευταίου. Από τους αγνότερους και πιο ανιδιοτελείς ηγέτες, που διακρίθηκε επίσης για την πλούσια αγωνιστική του δράση. Πρωταγωνίστησε σε πολλές μάχες στην Πελοπόννησο, όπως με τον Κολοκοτρώνη στα Δερβενάκια και στην Αργολίδα το 1825. Αντιτάχθηκε κατά της αγγλικής επιτήρησης, και έτσι αποκλείστηκε από τα πολιτικά του αξιώματα. Επί Καποδίστρια, συνέχισε τη στρατιωτική του δράση με μεγάλες νίκες στη Βοιωτία. Είχε επίσης ερωτικό δεσμό με την Μπουμπουλίνα. Ένας από τους ελάχιστους ηγέτες με δικιά του φωνή, πάντα για το καλό της πατρίδας.
Άλλες εξέχουσες σημαντικές προσωπικότητες της Επανάστασης του 1821 υπήρξαν οι: Μαυρομιχάληδες οικογένεια, Παλαιών Πατρών Γερμανός, Ιωάννης Κωλέττης, Γιάννης Γκούρας, Αντώνης Κριεζής, Εμμανούηλ Ξάνθος, Γεώργιος Σαχτούρης, Ανάργυρος Λεμπέσης, Λυκούργος Λογοθέτης